منابع اجتهادامور مورد مراجعه مجتهد برای استنباط حکم شرعی را منابع اجتهاد گویند. ۱ - تعریفمنابع اجتهاد، منابع و مصادری است که مجتهد برای استنباط احکام به آن ها رجوع می‌نماید. ۲ - دیدگاه فقهاء مذاهب اسلامیفقهای مذاهب اسلامی درباره منابع اجتهاد، دیدگاه‌های گوناگونی دارند؛ ۲.۱ - فقهاء شیعهبیشتر فقهای امامیه ، کتاب ، سنت ، اجماع و عقل را منابع اجتهاد می‌دانند، اما اخباری‌ها ، از علمای شیعه ، تنها کتاب و سنت را پذیرفته‌اند و بعضی از آنها «سنت» را تنها منبع می‌دانند. ۲.۲ - فقهاء اهل سنتفقهای حنفی منابع اجتهاد را شامل، کتاب، سنت متواتر ، اقوال صحابه ، اجماع صحابه ، قیاس ، استحسان و نظر عرف می‌دانند. فقهای مالکی ، کتاب، سنت، اجماع اهل مدینه ، مصالح مرسله ، قول صحابی غیر مستند به رای ، و قیاس منصوص العلة را به عنوان منابع اجتهاد پذیرفته‌اند. فقهای شافعی ، از کتاب، سنت، اجماع، قیاس مستنبط العلة ، قیاس تشبیه و تمثیل به عنوان منابع اجتهاد نام می‌برند. فقهای حنبلی ، منابع اجتهاد را کتاب، سنت، قیاس منصوص العلة ، قیاس تشبیه ، تمثیل و فتاوای صحابه می‌دانند و علمای مذهب ظاهری ، به کتاب، سنت و اجماع معتقدند، هر چند برای اجماع پس از عصر خلفا نیز، جایگاهی قائل نیستند. [۱]
منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، جناتی، محمد ابراهیم، ص (۴-۳).
[۲]
ادوار اجتهاد، جناتی، محمد ابراهیم، ص۲۴.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۷۹۹، برگرفته از مقاله «منابع اجتهاد». |